De financiële stand van zaken in de gemeente Zoetermeer is niet rooskleurig.
De meerjarenbegroting 2021-2025 vertoont jaarlijks een structureel tekort. Verreweg de voornaamste oorzaak is het oplopende tekort op de uitvoering van de wet Jeugdzorg en de Wmo. Sinds de decentralisaties in 2015 hebben veel gemeenten substantieel veel meer uitgegeven aan jeugdzorg dan de ontvangen vergoeding van het Rijk. Dat is ook in Zoetermeer het geval.
13.1 Wat doet het nieuwe kabinet?
Na onafhankelijk onderzoek en na een door de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) aangespannen arbitragezaak tegen het kabinet is geoordeeld, dat er de komende jaren miljarden meer door het Rijk voor de Jeugdzorg aan de gemeenten moeten worden vergoed. Het wachten is – bij schrijven van dit verkiezingsprogramma – op de komst van een nieuw kabinet voordat we weten met hoeveel en wanneer de vergoeding structureel wordt verhoogd.
De uitkomst van dit proces bepaalt in hoge mate of er in de komende raadsperiode bezuinigingen of lastenverzwaringen aan de orde zijn. De begroting zal over een tijdshorizon van de raadsperiode in evenwicht moeten zijn. Zonder een structurele verhoging van de vergoeding voor Jeugdzorg en Wmo wordt voor de jaren 2023 tot en met 2025 een tekort van jaarlijks 11 à 12 miljoen euro geraamd.
Als die raming werkelijkheid wordt, is de kans groot dat de gemeente onder toezicht van de Provincie wordt geplaatst. De gemeente mag in dat geval geen verplichtingen aangaan of uitgaven doen zonder voorafgaande goedkeuring van de Provincie. De begroting moet sluitend zijn.
13.2 Raden in Verzet
De PvdA heeft zich, vanwege het sombere scenario over de gemeentefinanciën als gevolg van het landelijk beleid door het Rijk, aangesloten bij het in Zoetermeer opgerichte actiecomité “Raden in Verzet”. Gezamenlijk willen de aangesloten gemeenteraden het kabinet overtuigen van de dreigende bezuinigingen in de gemeentelijke uitgaven als de vergoeding door het Rijk voor de taken die naar de gemeenten zijn overgeheveld niet structureel wordt verhoogd.
De PvdA gaat ervan uit, dat het nieuwe kabinet de gemeenten zal compenseren voor de voortdurend stijgende uitgaven voor Jeugdzorg en Wmo. Dat ontslaat ons niet van de plicht om in samenwerking met de tien gemeenten in de regio Haaglanden de oorzaken van de kostenstijging in kaart te brengen en beheersmaatregelen te nemen.
13.3 Bezuinigingen of lastenverzwaringen?
Afgezien van de problematiek met de jeugdzorg en de Wmo kunnen de in dit verkiezingsprogramma voorgestelde beleidswijzigingen ook gepaard gaan met een uitgavenstijging. De onvermijdelijke vraag is dan: hoe gaan we de voorstellen financieren: lastenverzwaringen of bezuinigingen op andere uitgaven of allebei?
Bij lastenverzwaring komt al gauw de onroerendezaakbelasting (OZB) voor woningen en bedrijven in beeld. Slechts ongeveer 8,6% van de inkomsten van de gemeente is afkomstig van de OZB. Een verhoging met 1% van de OZB-opbrengst levert de gemeente ‘slechts’ € 360.000 per jaar op. Structurele tekorten die in de miljoenen kunnen lopen, zullen slechts gedeeltelijk door een OZB-verhoging kunnen worden opgevangen.
Bezuinigingen lijken dus ook in de komende raadsperiode weer aan de orde te komen. Hierbij is het uitgangspunt voor de PvdA, dat bij de besparingen op de gemeentelijke voorzieningen de laagste en middeninkomensgroepen zo veel mogelijk ontzien worden. De kloof tussen arm en rijk is de laatste jaren mede onder invloed van de coronacrisis vergroot. Een verdere afbrokkeling van de positie van de minder draagkrachtigen is voor de PvdA onaanvaardbaar. Een ander cruciaal uitgangspunt is dat we de inwoners van Zoetermeer die het al erg krap hebben niet dubbel belasten door gestapelde bezuinigingen.
13.4 Enecogelden
In 2019 besloot de gemeenteraad helaas om de aandelen in energiemaatschappij Eneco te verkopen. Dat leverde 95 miljoen euro aan eenmalig geld op. Inmiddels is daar nog 60 miljoen van over, want een aanzienlijk bedrag is uitgegeven aan maatregelen met betrekking tot corona, de jeugdzorg en de Wmo. Het college heeft 45 miljoen euro opzijgezet voor latere jaren en 15 miljoen gereserveerd om in 2021/22 uit te geven.
De PvdA heeft tot tweemaal toe onze inwoners gevraagd wat zij zouden doen met de Enecogelden. Bijna 500 inwoners gaven aan dat zij zeker een deel van het geld opzij willen zetten. Maar men vond ook dat er een aanzienlijk deel van het geld nú moest worden besteed aan met name duurzaamheid, het bestrijden van armoede, aan jeugdzorg, aan wonen en goede zorg voor ouderen. Wij zijn dat met hen eens.
De PvdA ziet de eenmalige Enecogelden vooral als een mogelijkheid om dingen ermee te realiseren die we anders nooit zouden kunnen doen. Waar kunnen we met een flinke investering nou het verschil maken? Bijvoorbeeld met een goedgevuld duurzaamheidsfonds. Wij willen daarbij ook ruimte geven aan onze inwoners om concrete voorstellen te doen.