Evaluatie Nelson Mandelabrug besproken in de raad

Deze keer plaatsten we een keer een langer stuk over een groot dossier, een longread.

Op maandag 26 februari 2024 is de evaluatie over de gedeeltelijke ontmanteling van de Nelson Mandelabrug zonder debat de gemeenteraad gepasseerd. Het klinkt misschien raar, voor een groot onderwerp dat de nationale media haalde.

Waarom was de ‘Evaluatie Nelson Mandelabrug’ deze week slechts een hamerstuk in de raadsvergadering?

Laten we eerst even een stukje terugkijken. Op 2 december 2022 moest de Mandelabrug met spoed dicht. Het college van Zoetermeer had dit besloten, omdat de brug ‘ineens’ niet meer veilig zou zijn. Scheurtjes in het beton die de gemeente had laten onderzoeken, bleken gevaarlijk: de constructie was te zwaar voor oplegpunten van de betonnen pilaren. Dit had grote en vervelende gevolgen voor de inwoners van Zoetermeer. Het NS-station en de halte van de RandstadRail werden gesloten. Eén brugdeel (dat boven Rijksweg A12 lag) werd op 28 december met kap en al verwijderd en vervangen voor een tijdelijk brugdeel (dat daar waarschijnlijk nog 3 jaar blijft liggen). Daarnaast werd de rest van de Mandelabrug ‘onderstempeld’ met extra steunen. In januari 2023 ging de brug gelukkig weer open.

Voor de visueel ingestelde personen hebben we drie filmpjes om het verhaal in beeld te brengen:
Een interview van Omroep West met uitleg wat er gaat gebeuren
Een filmpje dat de gemeente Zoetermeer op YouTube heeft geplaatst
Fractielid Yuri Nikerk maakte een timelapse

Het college van B&W diende in april 2023 een raadsvoorstel in voor een evaluatie van wat er is gebeurd. Het doel van de evaluatie was om lessen te trekken voor de toekomst. De gemeenteraad vond dat uiteraard een goed idee en voegde zelf ook nog wat onderzoeksvragen toe.
Op 7 december 2023 heeft het onderzoeksbureau Necker het eindrapport over de evaluatie van de mogelijk onveilige situatie van de Mandelabrug opgeleverd. Het 65 pagina’s tellende rapport geeft een beeld van zowel de periode voorafgaand aan het veiligstellen van de brug als de operatie zelf. Het bevat een uitgebreide tijdlijn, negen conclusies en drie lessen naar aanleiding van vele tientallen interviews en documenten. Het college omarmt de conclusies en wil met de uit het onderzoek voortvloeiende verbeteringen aan de slag.

Op 25 januari jl. mochten de leden van de gemeenteraad uitgebreid vragen stellen aan de onderzoekers van Necker over het rapport dat ze voor de gemeente Zoetermeer hadden opgesteld.
Op maandag 12 februari werd het college in een openbare vergadering uitgebreid door de leden van de gemeenteraad aan de tand gevoeld. De PvdA heeft aan wethouder Van der Meer onder andere gevraagd of er niet sprake was van een paniekreflex op 2 december 2022. Lees hier de inbreng van de PvdA van 12 februari.

Volgens de wethouder was er geen sprake van paniek. Op vrijdagavond is de brug uit voorzorg meteen dicht gegaan, maar als in het weekend daarop (of later) was gebleken dat dit helemaal niet (meer) nodig was geweest, dan had ze de brug weer open gedaan. De adviseur van Rijkswaterstaat concludeerde echter op zaterdag 3 december (na een nacht rekenen) dat de brug zo snel als mogelijk veilig gesteld moest worden. Hij hing daar zelfs een deadline aan: vóór 1 januari 2023. Want er was vorst op komst en door de vorst zouden de scheurtjes in de brug erger kunnen worden. En daarmee zou de mate van onveiligheid toenemen.

De fractie van de PvdA was tevreden met de communicatie gedurende de hele reddingsoperatie (december 2022 – januari 2023), via memo’s, berichten in de krant en op sociale media. En de PvdA was op 12 februari jl. tevreden met de antwoorden die wethouder Van der Meer en burgemeester Bezuijen gaven op de vragen van de PvdA, en op de vragen van de andere fracties. Ook bijna alle andere partijen waren tevreden met de antwoorden. Daarbij komt dat het college zich herkent in de conclusies van de onderzoekers. Ook is het college meteen gestart met het implementeren van de lessen. En tot slot is er in 2023 aangetoond dat de nokken van de HTM-overspanning (het brugdeel dat boven de rails van de RandstadRail ligt) constructief veilig zijn voor een restlevensduur van nog eens 30 jaar (indien goed onderhoud wordt gepleegd, uiteraard).

Al met al was de hele gemeenteraad tevreden over het onderzoek en men was tevreden genoeg met de antwoorden. Er zijn honderden pagina’s gelezen en er is uren (openbaar) over vergaderd. De gemeenteraad kijkt uit naar het Strategisch beheerplan dat nu wordt opgesteld. Want duidelijk is wel dát er dingen moeten veranderen op het stadhuis. En dat we deze problemen volgende keer voor moeten zijn. Daar is iedereen zich terdege van bewust, en daar gaat het college aan werken.

Dit alles tezamen maakte dat de gemeenteraad deze week de ‘Evaluatie Nelson Mandelabrug’ niet meer verder hoefde te bespreken. En daarmee werd het voorstel van het college, om aan de slag te gaan met de lessen die Necker aanbeveelt, goedgekeurd zonder verder debat tijdens de gemeenteraadsvergadering van 26 februari.

Conclusies uit het rapport:

1. De scheurvorming in de Mandelabrug en de mogelijk onveilige situatie als gevolg daarvan kwam niet ‘ineens’ in beeld bij de gemeente, maar was al jaren op verschillende plekken in de ambtelijke organisatie bekend (geweest).
2. Waar ambtelijk een technische risicoperceptie werd gehanteerd, hanteerde het college van B&W een bestuurlijke risicoperceptie. Dit maakte dat ondanks eerdere informatievoorziening de mogelijk onveilige situatie rondom de Mandelabrug voor het college toch ‘ineens’ in beeld kwam.
3. Gemeente Zoetermeer had ambtelijk onvoldoende technische kennis in huis over specialistische, complexe civiele kunstwerken om de situatie rondom de Mandelabrug goed te kunnen duiden en tot passend handelen te komen.
4. Er is lange tijd niet tot nauwelijks opvolging gegeven aan de bevindingen en adviezen in inspectierapporten. Eerst doordat de urgentie laag werd ingeschat en later omdat kennis over het bestaan van de rapporten in de ambtelijke organisatie verloren was gegaan.
5. Het college van B&W heeft het ambtelijk advies om de brug niet te sluiten, dat mede gebaseerd was op de overwegingen van Rijkswaterstaat, naast zich neergelegd. Het besluit om de brug te sluiten heeft het college eigenstandig genomen, waarmee het bij externe stakeholders grote urgentie heeft gecreëerd om zelf in actie te komen en de gemeente te helpen.
6. Waar de gemeente eerst op het spoor zat dat de Mandelabrug volledig ontmanteld zou moeten worden, heeft de aanpassing in de verwoording van de projectopdracht van ‘ontmantelen Mandelabrug’ naar ‘veiligstellen Mandelabrug’ het mogelijk gemaakt dat de brug toch deels behouden is gebleven.
7. Het inrichten van het veiligstellen van de Mandelabrug als project heeft de gemeente geholpen om de uitvoering beheersbaar te houden. De gemeente is in deze fase zoveel als mogelijk in control gebleven. Wel had de gemeente ook in het veiligstellen van de brug externe expertise nodig en is vertrouwd op de kennis van RWS.
8. De gemaakte kosten voor het veiligstellen van de Mandelabrug zijn grotendeels plausibel, maar een volledige verantwoording en onderbouwing van gemaakte en te maken kosten is niet volledig navolgbaar.
9. Over de verhaalbaarheid van gemaakte en te maken kosten valt geen eenduidige conclusie te trekken.

Lessen uit het rapport:

• Het op orde hebben van je kennis- en informatiepositie is voor de gemeente een vereiste om eventuele mogelijk onveilige situaties tijdig in beeld te hebben en adequaat aan te pakken. Het gaat dan zowel om het in huis hebben van de benodigde deskundigheid en expertise, als het breed inbedden in de organisatie en toegankelijk borgen van informatie over het beheer en onderhoud van civiele kunstwerken.
• Een technische risicoperceptie is een andere dan een bestuurlijke risicoperceptie. Deze beide rationaliteiten verstaan elkaar niet automatisch. Door de technische en bestuurlijke risicoperceptie bewust bij elkaar te brengen, wordt onderling begrip versterkt. Dit draagt bij aan een completere risicoanalyse en voorkomt overhaast of juist te langzaam handelen.
• De werkwijze die ontstaat in het project om de Mandelabrug veilig te stellen, maakt inzichtelijk wat het oplevert als verschillende perspectieven bij elkaar worden gebracht en betrokkenen nauw samenwerken. Het brengt doorzettingskracht teweeg.

Vergaderingen gemeenteraad en de bijbehorende stukken:

Link naar Commissievergadering van 3 april 2023 (onderzoeksopdracht; 3 bijlagen; agendapunt 2)
Link naar Raadsvergadering van 11 april 2023 (onderzoeksopdracht; 5 bijlagen; 3 aangenomen amendementen; agendapunt 7b)
Link naar de Commissievergadering van 12 februari 2024 (bespreking evaluatie; 5 bijlagen;  agendapunt 2)
Link naar de Raadsvergadering van 26 februari 2024 (hamerstuk evaluatie; 5 bijlagen; agendapunt 6d)

Memo’s over de Mandelabrug tussen 2 december 2022 en 29-02-2024:

Memo sluiting Mandelabrug (02-12-2022)
Memo Stand van zaken Nelson Mandelaburg (04-12-2022)
Memo Maatregelen Nelson Mandelabrug (13-12-2022)
Memo Adviesrapport Nelson Mandelabrug van Rijkswaterstaat (22-12-2022)
Memo Afwijking aanbestedingsprocedure inhuur projectmanagers Mandelabrug/stationsgebied (22-12-2022)
Memo Stand van zaken Nelson Mandelabrug (23-12-2022)
Memo Stand van zaken Nelson Mandelabrug (06-01-2023)
Memo Stand van zaken Nelson Mandelabrug (13-01-2023)
Memo Stand van zaken Nelson Mandelabrug (24-01-2023)
Memo Financiën Nelson Mandelabrug (20-04-2023)
Memo Verdaging toezegging 616 (Evaluatie Mandelabrug) (20-12-2023)
Memo Civieltechnische kunstwerken (09-02-2024)