Begrotingsdebat 5 en 12 november

Eerste termijn begrotingsdebat 2019

Woordvoerder: Margot Kraneveldt (gesproken woord geldt)
5 november 2019

Wie aan politiek denkt, denkt al gauw aan debatten in de Tweede Kamer waar verhitte politici elkaar vliegen afvangen en verbaal voor rotte vis uitmaken. Verhitte discussies over ‘de Nederlandse identiteit’ lijken de boventoon te voeren, met al dan niet Zwarte Piet als hoogtepunt. Of dieptepunt, zoals u wilt. En dat terwijl de discussie, over wie er eigenlijk wel en niet mee kunnen doen in onze maatschappij, ongeacht hun kleur of afkomst, hoe dat komt en wat we eraan kunnen doen, veel fundamenteler is.

Voor wie goed opgeleid, gezond en zelfredzaam is en een goed inkomen heeft, is Nederland een prachtig land en is Zoetermeer een prachtige stad. Voor mensen voor wie dat niet geldt, is er vaak een andere realiteit: hoge huurlasten, stagnerende inkomens, dure zorg, schulden, opgroeien in armoede.

Wie op het einde van de maand financieel niet rondkomt, heeft niets aan genderneutrale rompertjes in de rekken van de HEMA. En of Zwarte Piet zwart blijft of niet, brengt geen brood op de plank aan het einde van de maand.

De PvdA vraagt zich altijd af: voor wie proberen we het leven beter en eerlijker te maken? Wie hebben ons het hardst nodig? Komt wat wij doen ten goede aan de juiste mensen? Als PvdA zien we het als onze opdracht om vanuit onze sociaaldemocratische waarden hen perspectief te bieden, ook hier in Zoetermeer.

Maar het gaat niet enkel over wie meer heeft en wie minder; het gaat vooral ook over wie wel meetelt in onze samenleving, en wie niet. De PvdA wil dat iedereen meetelt, en mee kan doen. Een sterk sociaal en rechtvaardig beleid, ook in Zoetermeer, is van levensbelang. Niet omdat het een gunst, maar omdat het een recht is. En omdat de ander, hoe verschillend ook van onszelf, altijd een medemens is en daarom onze solidariteit verdient. Vandaar dat wij de kinderpardon-motie van GroenLinks van harte mede indienen.

Voorzitter, ik begin mijn bijdrage met deze overwegingen, omdat we als gemeente voor een aantal grote opgaven staan. Met name op het gebied van jeugdzorg, bouwen en wonen, het creëren van werk en het verduurzamen van onze huizen. Opgaven waarbij we ons steeds moeten afvragen: voor wie doen we dit? Komt dat wat we besluiten, investeren of subsidiëren ook terecht bij de mensen die dat het meest nodig hebben?

Als we moeten bezuinigen omdat we een overschrijding van notabene 9 miljoen euro op de jeugdzorg hebben, gaan we dat geld dan weghalen bij de meest kwetsbare groep, namelijk kinderen en ouders in nood, of zorgen we ervoor dat we het samen opbrengen in Zoetermeer?

Als we woningen bouwen, doen we het dan zo dat ontwikkelaars er met de grootste winst vandoor gaan , of zorgen we ervoor dat de woningen ook echt terecht komen bij de doelgroepen die we voor ogen hebben?

Als we proberen mensen weer aan het werk te helpen, moeten ze dan alles aanpakken tegen het minimumloon tegen contracten van drie maanden, ook al kunnen ze daar nauwelijks van rondkomen? Of zorgen we ervoor dat zij qua arbeidsvoorwaarden en contracten gewoon netjes en menswaardig behandeld worden, net als ieder ander?

Als we woningen gaan verduurzamen, subsidiëren we dan voornamelijk die huiseigenaar die zijn zonnepanelen of warmtepomp waarschijnlijk zelf wel kan financieren? Of zorgen we ervoor dat iedereen kan meeprofiteren van duurzaamheidssubsidies en een lagere energierekening?

Het zal u niet verbazen dat de PvdA dan steeds kiest voor het tweede alternatief.

Gezien de tekorten vindt de PvdA het verstandig dat het college niet meteen onder tijdsdruk rücksichtslos voor vier jaar de kaasschaaf of botte bijl hanteert, maar eerst voor 2019 de begroting op orde heeft gemaakt en een zoekopdracht heeft uitgezet voor 20 miljoen, om vanaf 2020 de begroting weer sluitend te krijgen. De vraag is wel, welke criteria of randvoorwaarden het College hanteert om straks te besluiten. Want aan de intensiveringen uit het coalitieakkoord die nu zijn geschrapt, lijkt geen visie ten grondslag te liggen. Iedere coalitiepartij heeft wat van haar stokpaardjes ingeleverd, maar het waarom van deze keuzes wordt niet echt beargumenteerd.

Wat de PvdA betreft zijn er straks 5 zaken cruciaal:

1. Laat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Aan wie vragen we om het even met wat minder te doen? Niet aan de inwoners die het nu al moeilijk hebben. Zij verdienen in een bezuinigingsperiode juist de steun van de gemeentelijke politiek.
2. Blijf ook investeren. Het is niet slim om botweg maar met dingen te stoppen, of met een beroep op ‘eigen kracht’ en ‘zelfredzaamheid’ mensen die echt hulp nodig hebben voorzieningen te onthouden die er juist voor zorgen dat ze later geen zwaardere zorg nodig hebben. Soms is het verstandig wel te kiezen voor een investering. Omdat we daarmee mensen op weg helpen om uit de schulden en aan het werk te komen.
3. Laat leefbaarheid en duurzaamheid niet in de knel komen. Bij de woningbouwopgave is het niet verstandig om investeringen in duurzaamheid en leefbaarheid op een laag pitje zetten, omdat die als niet productief zouden kunnen worden gezien. Zonder die investeringen kunnen we niet bouwen.
4. Leer eindelijk eens realistisch te begroten.
5. Licht de raad eerder in over grote overschrijdingen.

De PvdA is zeer benieuwd met welke scenario’s het college over een paar maanden naar de Raad zal komen. Als er gekozen moet worden, zien wij liever een generieke maatregel via de ozb zodat we allemaal ons steentje naar draagkracht bijdragen, dan het weghalen van geld bij allerlei cruciale voorzieningen.

Een klein voorbeeld: het budget voor citymarketing lijkt de PvdA niet het meest prioritair. Laten we onze stad vooral op de kaart zetten door goed voor onze inwoners te zorgen. En wat voor de PvdA ook niet hoeft, is verdere kosten te maken voor de zoektocht naar 6000 extra nieuwe woningen.

Zoals wethouder Paalvast in de commissie van vorige week al aangaf, laten we nu eerst maar eens zorgen dat we 700 woningen per jaar gaan bouwen. Het zal slikken zijn voor onze burgemeester – want hij kan het niet laten om steeds het getal van 16.000 nieuwe woningen te noemen – maar met 10.000 zijn we de komende vijftien jaar al zoet. Bovendien hebben we keihard geld nodig in de jeugdzorg. Wij dienen hiervoor een motie in.
Motie 1811-12 PvdA – Zoekopdracht 16000 woningen op laag pitje

Voorzitter, zojuist noemde ik al vier grote opgaven voor Zoetermeer: jeugdzorg, werk, bouwen & wonen en duurzaamheid. Daar wil ik nog kort nader op inzoomen.

De tekorten in de jeugdzorg hebben we op ons verzoek al in de raad besproken. Daar hebben wij concrete voorstellen gedaan om de kosten terug te dringen. Voor de PvdA staat de continuïteit van de jeugdzorg voorop. Onnodige en onzinnige zorg moeten we vermijden, maar noodzakelijke en zinnige zorg moeten we altijd leveren. Kwetsbare kinderen en hun ouders mogen niet de dupe worden. Wij wachten de nadere analyse van de oorzaken van de tekorten in spanning af en hopen daar zo snel mogelijk met de wethouder over te kunnen praten.

M.b.t. zorg vraagt de PvdA opnieuw aandacht voor de toegankelijkheid van de stad. Het moet beter tussen de oren dat die gewoon goed geregeld moet zijn. Onlangs organiseerde de Toegankelijkheidsraad een ervaringstour voor raadsleden. Komende week gaat het college op de scootmobiel of met blindenstok de (on)toegankelijkheid in het Stadshart ervaren. Wij willen deze tour verbreden naar winkeliers, ondernemers en inwoners en dienen daarvoor een motie in.
Motie 1811-09 PvdA – Ervaringstour toegankelijkheid voor ondernemers en particulieren

Voorzitter, onlangs overleed onze oud-voorman Wim Kok. Hij won ooit de verkiezingen (dat waren nog eens tijden, voorzitter!) met de slogan “Werk, werk, werk”. Voor de Partij van de Arbeid heeft groei van de werkgelegenheid in onze stad de allerhoogste prioriteit. Veel mensen die geen werk hebben, komen na enige tijd vanzelf weer aan een baan. Maar niet iedereen lukt dat.

De PvdA is daarom zeer benieuwd hoe het college de Sociale Werkvoorziening DSW om gaat vormen tot een leer-werkbedrijf. Belangrijk is dat er altijd beschutte werkplekken zijn voor de mensen die niet in een reguliere werkomgeving aan de slag kunnen.

Alleen een stad waar mensen aan het werk zijn in een fijne leefomgeving en kunnen meedoen, is levensvatbaar en aantrekkelijk om in te wonen. Wat blijkt uit de Atlas voor gemeenten? Dat de grootste stijgers vooral steden zijn die investeren in de kwaliteit van de binnenstad en in stedelijke voorzieningen. Gelukkig zijn we in Zoetermeer nu ook aan een inhaalslag op dat punt bezig. Een mooie uitdaging! En dat brengt mij meteen op ons woningbouwbeleid.

De PvdA wil een stad waar gezondheid, werkgelegenheid, wonen, mobiliteit, duurzaamheid, groen en water gecombineerd worden tot een mooie en diverse woonomgeving. Met de focus op een sociaal, gezond en lang leven, waarin je meer beweegt en elkaar vaker ontmoet, en de auto minder gebruikt. Maar ook een plek waar de succesvolle yup niet alle mooie wijken nabij het centrum overneemt, maar waar plek blijft voor iedereen.

De koopmarkt laat zich moeilijk reguleren: wie geld heeft kan een huis kopen, waar dan ook. Dit is niet per se oneerlijk. Maar er is wel een ongelijk speelveld, omdat mensen zonder geld dit niet kunnen. Zij vissen steeds vaker achter het net.

Bijvoorbeeld doordat gewilde betaalbare woningen worden opgekocht door beleggers of huisjesmelkers. En dan tegen flinke prijzen worden verhuurd. Dit komt de kansen van starters niet ten goede en drijft de prijzen op. Landelijk zal er dus ingegrepen moeten worden, maar lokaal kunnen we ook dingen doen. Als we het aandurven scherpe politieke keuzes te maken. Daarom dienen we een motie in waarin we het college vragen in het bouwbeleid maatregelen op te nemen waardoor grote beleggers geen huizen wegkapen voor de neuzen van onze eigen inwoners.
Motie 1811-11 PvdA – Bouwen voor bewoners, niet voor beleggers

De gemeente heeft een voorbeeld- en aanjaagfunctie om ervoor te zorgen dat iedereen mee kan doen om zijn huis te verduurzamen en de stad te vergroenen. De gemeente moet de regie stevig in handen nemen bij de energietransitie. Wij willen dat de kosten van en de investeringen daarvan eerlijk verdeeld worden. Niet iedereen kan investeren in isolatie of zonnepanelen. Veel mensen met een laag of middeninkomen betalen zich blauw aan hun energierekening omdat hun huis nauwelijks geïsoleerd is of omdat ze afhankelijk zijn van een te dure collectieve warmtevoorziening. We moeten juist deze mensen helpen hun energiegebruik en energiekosten te verminderen. Wij vragen via een motie extra aandacht voor deze groep.
Motie 1811-13 PvdA – Verduurzaming bereikbaar voor iedereen

Ook vragen wij via een motie dat het college snel komt met een actualisering van het actieplan Duurzaam en Groen. Het college wil ergens in het late voorjaar ons een ‘procesmemo’ sturen. Dat doet geen recht aan de urgentie die we allen voelen. Wij willen een snellere actualisering, waarbij het college helder maakt welke onderdelen van het Zoetermeerse Duurzaamheidspact worden opgepakt.
Motie 1811-10 PvdA – Actualisering ‘Actieplan Duurzaam & Groen’

Voorzitter, tot slot. Mijn spreektijd zit er bijna op, dus besluit ik graag, zoals u van de PvdA wel gewend bent, met een welgemeend dankjewel aan onze ambtenaren voor de getoonde inzet in het afgelopen jaar. Er wordt hard gewerkt achter de schermen, maar dat wordt niet altijd gezien of gewaardeerd. De komende maanden moeten zij gaan zoeken naar wegen om de opgelopen kosten van de jeugdzorg te dekken of elders te bezuinigen. Dat zal niet meevallen. Wij wensen hen daarbij succes en sterkte, want bezuinigingen zullen ook de ambtelijke organisatie treffen. Maar: uiteindelijk blijft het onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om hier als stad sterker & socialer, en groener & duurzamer uit te komen.